Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ:Ὁμιλία πού ἐκφωνήθηκε σέ ΛΙΤΑΝΕΙΑ γιά τήν κατάπαυση μίας ἀσυνήθιστης καί θανατηφόρας πανδημικῆς πληγῆς

 

Ο Ιωάννης, ο αγαπημένος στον Χριστό θεολόγος, λέγει: «ἀγαπητοί, ἐὰν ἡ καρδία ἡμῶν μὴ καταγινώσκῃ ἡμῶν παῤῥησίαν ἔχομεν πρὸς τὸν Θεόν καὶ ὃ ἐὰν αἰτῶμεν λαμβάνομεν παρ᾿ αὐτοῦ ὅτι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ τηροῦμεν καὶ τὰ ἀρεστὰ ἐνώπιον αὐτοῦ ποιοῦμεν(:αγαπητοί, εάν η συνείδησή μας δεν μας κατηγορεί, αποκτούμε παρρησία ενώπιον του Θεού. Και οτιδήποτε Του ζητούμε στην προσευχή, μας το δίνει. Μας το δίνει, διότι τηρούμε τις εντολές Του και κάνουμε αυτά που Του αρέσουν)»[Α΄Ιω.3,21-22]. Εμείς όμως, που έχουμε τη συνείδηση αυτοκατάκριτη, που πορευόμαστε πίσω από τις πονηρές επιθυμίες μας, που απορρίψαμε τις εντολές του Θεού και εκτελούμε ενώπιόν Του τα βδελυκτά, που μεθούμε καθημερινά και διημερεύουμε στον οίνο και παρακολουθούμε πού γίνεται κρασοπότι, που διανυκτερεύουμε σε ακαθαρσία ψυχής και σώματος, που συζούμε με αδικία και πλεονεξία, που μας αρέσουν οι κλοπές και αρπαγές, που έχουμε αναμεταξύ μας φθόνο και μίσος, που λοιδορούμε ο ένας τον άλλο, που καταλαλούμε ο ένας τον άλλο, που μισήσαμε κάθε αρετή και παιδεία και εισαγάγαμε τους εαυτούς μας σε κάθε είδος αμαρτίας, πώς θα έχουμε παρρησία για να ζητήσουμε από τον Θεό κάτι με προσευχή και ψαλμωδία;

Από πού να ελπίσουμε ότι θα γίνουν δεκτά τα αιτήματά μας από τον Θεό, αφού αθετούμε τα θελήματα του Θεού; Διότι, κατά τον ψαλμωδό: «τῷ δὲ ἁμαρτωλῷ εἶπεν ὁ Θεός· ἱνατί σὺ διηγῇ τὰ δικαιώματά μου καὶ ἀναλαμβάνεις τὴν διαθήκην μου διὰ στόματός σου; σὺ δὲ ἐμίσησας παιδείαν καὶ ἐξέβαλες τοὺς λόγους μου εἰς τὰ ὀπίσω. εἰ ἐθεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ, καὶ μετὰ μοιχοῦ τὴν μερίδα σου ἐτίθεις. τὸ στόμα σου ἐπλεόνασε κακίαν, καὶ ἡ γλῶσσά σου περιέπλεκε δολιότητα· καθήμενος κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατελάλεις καὶ κατὰ τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σου ἐτίθεις σκάνδαλον. ταῦτα ἐποίησας, καὶ ἐσίγησα· ὑπέλαβες ἀνομίαν, ὅτι ἔσομαί σοι ὅμοιος· ἐλέγξω σε καὶ παραστήσω κατὰ πρόσωπόν σου τὰς ἁμαρτίας σου. σύνετε δὴ ταῦτα, οἱ ἐπιλανθανόμενοι τοῦ Θεοῦ, μήποτε ἁρπάσῃ, καὶ οὐ μὴ ᾖ ὁ ρυόμενος(:στον αμαρτωλό και υποκριτή που επαναπαύεται επειδή μελετά και διδάσκει τον νόμο ενώ τον παραβαίνει συστηματικά, είπε ο Θεός: Γιατί παρουσιάζεσαι ως διδάσκαλος του νόμου και τολμάς να διδάσκεις τις εντολές και τα δικαιώματά μου ενώ τα παραβαίνεις; Και γιατί βάζεις στο στόμα σου τη διαθήκη μου και μιλάς γι’ αυτήν χωρίς να την τηρείς; Διδάσκεις τις εντολές μου ενώ μισείς κάθε παιδαγωγία, νουθεσία και καθοδήγηση του νόμου. Και απορρίπτεις στην πράξη τα λόγια μου, ενώ τα πέταξες πίσω σου με περιφρόνηση και έχεις στρέψει τα νώτα σου σ’αυτά. Μόλις έβλεπες κάποιον κλέπτη, έτρεχες κι εσύ μαζί του και γινόσουν συνεργός του στην κλοπή.Και με οποιονδήποτε μοιχό είχες κι εσύ μερίδιο στις ακολασίες του. Το στόμα σου το άφηνες αχαλίνωτο να ξεχειλίζει από κακία και η γλώσσα σου έπλεκε διαρκώς πανούργα και δόλια σχέδια, για να παγιδεύσει και να συκοφαντήσει τον συνάνθρωπό σου. Καθόσουν, σαν να μην είχες τι άλλο να κάνεις, και κατηγορούσες και δυσφημούσες τον συνάδελφό σου, που βγήκε από τα ίδια σπλάχνα της μάνας σου, για να σκοντάψει και να πέσει. Κι ενώ εσύ τα έκανες όλα αυτά, εγώ δεν ύψωσα το ραβδί μου εναντίον σου αλλά σιώπησα μακροθυμώντας. Νόμισες ανόητα και άνομα ότι θα γινόμουν όμοιός σου και ότι θεωρητικά μόνο ενδιαφέρομαι για την αρετή. Θα σε ελέγξω όμως για τις αμαρτίες σου, θα σε διαπομπεύσω και θα αποκαλύψω δημοσίως μπροστά στο πρόσωπό σου τις βδελυρές σου αμαρτίες. Βάλτε μυαλό και καταλάβετέ τα αυτά όσοι ξεχνάτε τον Θεό, μη σας αρπάξει στα χέρια Του και κανείς δεν θα μπορεί πια να σας γλιτώσει από Αυτόν)» [Ψαλμ.49,16-22]· όπως τώρα αρπαζόμαστε εμείς και δεν υπάρχει αυτός που θα μας σώσει, δεν υπάρχει αυτός που θα μας βοηθήσει.

Αλλά δεν έχει ο καθένας μας όλα τα είδη της αμαρτίας που αριθμήθηκαν; Αλλά ο καθένας μας με ένα από αυτά ή και περισσότερα, έχουμε παρεκκλίνει όλοι, έχουμε αχρειωθεί μαζί· μολονότι και το καθένα από αυτά είναι αρκετό να απωθήσει το έλεος του Θεού και να ελκύσει την οργή. Τι ήταν αυτό που κατέστησε τους Ισραηλίτες ανάξιους των θεοχαράκτων πλακών; Δεν ήταν η μέθη; Διότι ο Μωυσής, όταν ανέβηκε στο όρος κρατούσε τεσσαρακονθήμερη νηστεία και μιλούσε στον Θεό υπέρ του γένους του. Γι΄αυτό δέχτηκε αχειροποίητες πλάκες γραμμένες με το δάκτυλο του Θεού, και κατέβαινε έχοντας τη δωρεά προς τους Ισραηλίτες. Μόλις όμως αντιλήφτηκε από μακριά ότι ήσαν μεθυσμένοι, από τον θόρυβο και τις άσεμνες κραυγές, είπε: «εγώ ακούω φωνές μεθυσμένων» και τους έκρινε αναξίους των όσων γίνονταν και είχαν γραφεί ιδιοχείρως από τον Θεό. Τότε συντρίβει τις πλάκες εκείνες, οπλίζει εναντίον τους όσους δεν είχαν σαλεμένο τον νου από τη μέθη και δεν είχαν κατασκευάσει θεό μεθυσμένων, και φονεύει μέσω αυτών πολλές χιλιάδες, και έτσι εξευμενίζει τον Θεό των νηφάλιων.

Και αφού ανέβηκε πάλι, κατέβασε άλλες πλάκες, γραμμένες μεν με τον ίδιο τρόπο, αλλά όχι όμοιες, διότι ήσαν από την επίγεια ύλη. Αλλά βλέπετε πόσο θανατηφόρο ελάττωμα είναι η μέθη από παλαιά; Πόσης καταδίκης είναι άξια και πώς καθιστά όσους επιδίδονται σε αυτήν αναξίους και των δωρεών από τον Θεό και της παρούσης ζωής; Η μέθη είναι ενυπόστατος δαίμονας, παρεκτροπή των λογισμών, παράλυση σώματος, ζωή χειρότερη από θάνατο, αρχή αποστροφής του Θεού. Το χειρότερο δε κακό είναι ότι είναι αλλοτρίωση και της ζωής που μας έχει υποσχεθεί ο Θεός· διότι λέγει: «οὔτε πλεονέκται οὔτε κλέπται οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἅρπαγες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι(:ούτε οι πλεονέκτες, ούτε οι κλέφτες, ούτε οι μέθυσοι, ούτε αυτοί που εμπαίζουν και βρίζουν τους άλλους, ούτε οι άρπαγες με κανένα τρόπο δεν θα κληρονομήσουν την βασιλεία του Θεού)»[Α΄Κορ.6,10].

Τι επίσης είναι η πορνεία; Εξήλθε ο τότε λαός του Θεού από την Αίγυπτο εντελώς άοπλοι και τους καταδίωκε πλήθος οπλιτών. Καθώς λοιπόν έφθασαν έως τη θάλασσα, οι πρώτοι φεύγοντας, οι δεύτεροι καταδιώκοντας, με τη δύναμη και βουλή του Θεού, και με τη ράβδο και το χέρι του Μωυσή, δικάζει τους δύο εκείνους η θάλασσα· στους πρώτους υποχωρεί, σχισμένη στη μέση και τους δίνει ακίνδυνη διέλευση, τους δε διώκτες, αφού επανήλθε στη θέση της, τους έβγαλε νεκρούς σε εκείνους τους γειτονικούς αιγιαλούς· έτσι τους άοπλους κατέστησε πάνοπλους, αφού σκύλευσαν τους νεκρούς που εξέβρασε η θάλασσα. Έπειτα τι έγινε; Διέρχονται τόπους και χώρες κατοικούμενες και ακατοίκητες αήττητοι, νικώντας όλους εκείνους που τους αντιστάθηκαν. Αλλά όταν υπέπεσαν σε πορνεία, τόσο κατά κράτος νικήθηκαν, ώστε να πεθάνουν αμέσως στον πόλεμο τότε είκοσι τρεις χιλιάδες.

Γι΄αυτό και ο Παύλος μας λέγει: «μηδὲ πορνεύωμεν, καθώς τινες αὐτῶν ἐπόρνευσαν καὶ ἔπεσον ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ εἰκοσιτρεῖς χιλιάδες (:και ούτε να πορνεύουμε όπως μερικοί από αυτούς πόρνευσαν, και ο Θεός τους τιμώρησε και έπεσαν σε μια μέρα νεκροί είκοσι τρείς χιλιάδες)»[Α΄Κορ.10,8].Και αν δεν εξιλέωνε τον Θεό ο Φινεές που από ζήλο με ένα χτύπημα φόνευσε μαζί με την πορνευόμενη εκείνον που διέπραττε την αναισχυντία και αναχαίτισε την πράξη, θα χάνονταν όλο το γένος δοκιμαζόμενο από τη θεία οργή λόγω της παρανομίας της πορνείας[βλ. Αριθ.25,1·: «Καὶ κατέλυσεν Ἰσραὴλ ἐν Σαττείν· καὶ ἐβεβηλώθη ὁ λαὸς ἐκπορνεῦσαι εἰς τὰς θυγατέρας Μωάβ (:ο ισραηλτικός λαός στρατοπέδευσε στην περιοχή Σαττείν. Εκεί όμως μολύνθηκε περιπίπτοντας στο αμάρτημα της πορνείας με τις θυγατέρες των Μωαβιτών)»· και Αριθμ.25,6-18: «Καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐλθὼν προσήγαγε τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ πρὸς τὴν Μαδιανῖτιν ἐναντίον Μωυσῆ καὶ ἐναντίον πάσης συναγωγῆς υἱῶν Ἰσραήλ, αὐτοὶ δὲ ἔκλαιον παρὰ τὴν θύραν τῆς σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου. καὶ ἰδὼν Φινεὲς υἱὸς Ἐλεάζαρ υἱοῦ Ἀαρὼν τοῦ ἱερέως ἐξανέστη ἐκ μέσου τῆς συναγωγῆς καὶ λαβὼν σειρομάστην ἐν τῇ χειρὶ. εἰσῆλθεν ὀπίσω τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Ἰσραηλίτου εἰς τὴν κάμινον καὶ ἀπεκέντησεν ἀμφοτέρους, τόν τε ἄνθρωπον τὸν Ἰσραηλίτην καὶ τὴν γυναῖκα διὰ τῆς μήτρας αὐτῆς· καὶ ἐπαύσατο ἡ πληγὴ ἀπὸ υἱῶν Ἰσραήλ.. καὶ ἐγένοντο οἱ τεθνηκότες ἐν τῇ πληγῇ τέσσαρες καὶ εἴκοσι χιλιάδες. Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· Φινεὲς υἱὸς Ἐλεάζαρ υἱοῦ Ἀαρὼν τοῦ ἱερέως κατέπαυσε τὸν θυμόν μου ἀπὸ υἱῶν Ἰσραὴλ ἐν τῷ ζηλῶσαί μου τὸν ζῆλον ἐν αὐτοῖς, καὶ οὐκ ἐξανήλωσα τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐν τῷ ζήλῳ μου. οὕτως εἶπον· ἰδοὺ ἐγὼ δίδωμι αὐτῷ διαθήκην εἰρήνης καὶ ἔσται αὐτῷ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ μετ᾿ αὐτὸν διαθήκη ἱερατείας αἰωνία, ἀνθ᾿ ὧν ἐζήλωσε τῷ Θεῷ αὐτοῦ καὶ ἐξιλάσατο περὶ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ(:αλλά ξαφνικά-και ενώ ο Μωυσής προσπαθούσε να τους κάνει να τους επαναφέρει υποδεικνύοντάς τους τη μετάνοια- ένας Ισραηλίτης ήρθε και οδήγησε τον αδελφό του προς μια γυναίκα Μαδιανίτιδα, για να αμαρτήσει ενώπιον του Μωυσή και ενώπιον όλου του πλήθους των Ισραηλιτών,όταν αυτοί συντετριμμένοι για τις αμαρτίες του λαού έκλαιγαν κοντά στη θύρα της Σκηνής του Μαρτυρίου. Ο Φινεές, γιος του Ελεάζαρ, υιού του αρχιερέα Ααρών, όταν είδε την αναισχυντία αυτή, σηκώθηκε από το μέσο της συναγωγής και αφού πήρε στο χέρι του μια λόγχη ακιδωτή, μπήκε στη σκηνή πίσω από τον Ισραηλίτη στον κοιτώνα του, διαπέρασε με τη λόγχη και τους δύο, τον Ισραηλίτη και τη γυναίκα δια της μήτρας της. Αμέσως έπαυσε η εκ μέρους του Θεού τιμωρία των Ισραηλιτών. Ο αριθμός εκείνων, οι οποίοι φονεύτηκαν κατά την πληγή αυτή έφτασε τις εικοσιτέσσερις χιλιάδες. Μίλησε ο Κύριος προς τον Μωυσή και είπε: “Ο Φινεές, ο γιος του Ελεάζαρ, υιού του αρχιερέως Ααρών, κατέπαυσε τον θυμό μου εναντίον των Ισραηλιτών, διότι με ζήλο ιερό και αγανάκτηση ιερά φόνευσε τους ενόχους και έτσι δεν κατέστρεψα τους Ισραηλίτες επάνω στην ιερή αγανάκτησή μου. Για τη θεάρεστη αυτή διαγωγή του, είπα: ιδού εγώ ο Θεός συνάπτω με αυτόν ένα συμβόλαιο ιδιαίτερης ειρήνης. Υπόσχομαι να δώσω σε αυτόν και στους απογόνους του, έπειτα από αυτόν, παντοτινή την ιεροσύνη, εξαιτίας του γεγονότος ότι έδειξε ζήλο υπέρ εμού του Θεού του και εξιλέωσε απέναντί μου τους Ισραηλίτες από τις αμαρτίες τους”)» ].

Σε σας επίσης, ότι ενεργείτε αυτό το θεοστυγές πάθος, ποιος δεν το γνωρίζει; Και δεν υπάρχει κανείς να εμποδίσει, σχεδόν ούτε πατέρας παιδί, ούτε αδελφός αδελφό, ούτε φίλος φίλο, ενώ μερικοί και συμπράττουν σε αυτό, αν και ο απόστολος λέγει: «νῦν δὲ ἔγραψα ὑμῖν μὴ συναμίγνυσθαι ἐάν τις ἀδελφὸς ὀνομαζόμενος ᾖ πόρνος ἢ πλεονέκτης ἢ εἰδωλολάτρης ἢ λοίδορος ἢ μέθυσος ἢ ἅρπαξ, τῷ τοιούτῳ μηδὲ συνεσθίειν(:τώρα όμως σας έγραψα να μην συναναστρέφεστε με κάποιον που, ενώ φέρει το όνομα μόνο του αδελφού, στην πραγματικότητα όμως είναι πόρνος ή πλεονέκτης ή ειδωλολάτρης ή υβριστής ή κακόγλωσσος, ή μέθυσος ή άρπαγας. Με τέτοιον χριστιανό δεν πρέπει ούτε να τρώτε μαζί του)»[Α΄Κορ.5,11]· γι΄αυτό είμαστε όλοι άξιοι θανάτου και πανωλεθρίας.

Και εάν η πορνεία είναι άξια τόσης και τέτοιας καταδίκης, πόσο μάλλον το άγος της μοιχείας; Αυτό το πάθος καταρρίπτει και εξαχρειώνει όχι μόνο ένα άτομο ή δύο, αλλά και οίκους ολόκληρους και περιουσίες ολόκληρες και σωματικές συγγένειες και διαδοχές, αφού πριν από αυτά γεμίσει τις ψυχές με κάθε κακία και πονηρία. Ο φθόνος όμως, που είναι γεννήτορας φόνου, αφού εξαιτίας αυτού αρχικά έλαβε ο άνθρωπος πείρα του θανάτου, καθιστώντας τον Κάιν αδελφοκτόνο, πώς δεν θα έχει ως καταδίκη τον θάνατο και κάτι χειρότερο από θάνατο δικαίως; Και η κλοπή πάλι πόσο παροξύνει τον Θεό; Στην παλαιά εποχή μόνο ο Άχαρ είχε κλέψει[Ιησού Ναυή, 6,18. 7, 1-26] και υπέστη την τιμωρία όλος ο στρατός, έως ότου έπειτα από έρευνα έβγαλαν από τη μέση με λιθοβολισμό τον φταίχτη.

Και γράφτηκαν όλα αυτά για νουθεσία μας, για να μην περιπίπτουμε στα ίδια αμαρτήματα και στις ίδιες καταδίκες, και έτσι υποβληθούμε σε ακόμη χειρότερες· διότι, αφού αξιωθήκαμε μεγαλύτερη θεία προστασία, είμαστε άξιοι και για μεγαλύτερες τιμωρίες, αν δεν μένουμε ανώτεροι των απαγορευμένων από τον Θεό κακών. «Εἰ γὰρ ὁ δι᾿ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα (:και αλίμονό μας εάν πέσουμε έξω· διότι, εάν ο νόμος που ανήγγειλε ο Θεός στον Μωυσή διαμέσου αγγέλων αποδείχτηκε έγκυρος και ισχυρός, και κάθε παράβασή του και παρακοή τιμωρήθηκε δίκαια με την ανάλογη τιμωρία, πώς εμείς θα ξεφύγουμε την τιμωρία)», λέγει ο απόστολος, «τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας;(: εάν αμελήσουμε μια τόσο μεγάλη και σπουδαία σωτηρία;)· ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι καὶ ποικίλαις δυνάμεσι καὶ Πνεύματος Ἁγίου μερισμοῖς κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν(:τη σωτηρία αυτή δεν μας τη γνωστοποίησαν κάποιοι άγγελοι, όπως έγινε στον νόμο, αλλά αφού άρχισε να την κηρύττει ο ίδιος ο Κύριος, μας την παρέδωσαν ως αληθινή και αξιόπιστη οι άγιοι Απόστολοι που την άκουσαν κατευθείαν από το στόμα του Κυρίου. και μαζί με τη μαρτυρία των Αποστόλων πρόσθεσε τη μαρτυρία Του και ο ίδιος ο Θεός. Αυτός επιβεβαίωνε το κήρυγμα των Αποστόλων με θαύματα και καταπληκτικά έργα και ποικίλες υπερφυσικές δυνάμεις και θεία χαρίσματα, τα οποία το Άγιο Πνεύμα διαμοίραζε στους πιστούς σύμφωνα με το θέλημά Του)» [Εβρ.2,2-4].

Γι’αυτό ο Ανανίας και η Σαπφείρα, που διενήργησαν την κλοπή όχι σε ξένα πράγματα, αλλά στα δικά τους, θανατώνονται εξαιτίας του ψεύδους που συνυπάρχει πάντοτε με την κλοπή από τον Πέτρο με ένα του λόγο[Πράξ.5,1-11], μάλλον δε από τον Θεό, προς τον Οποίο λέγει ο προφήτης Δαβίδ: «ἐμίσησας πάντας τοὺς ἐργαζομένους τὴν ἀνομίαν· ἀπολεῖς πάντας τοὺς λαλοῦντας τὸ ψεῦδος(:μισείς όλους εκείνους που διαπράττουν συστηματικά την ανομία και αμαρτία. Θα εξολοθρεύσεις όλους εκείνους που χωρίς ίχνος ευσυνειδησίας και ντροπής λένε ψέματα και τα διαδίδουν)»[Ψαλμ.5,6-7]. Ο δε Παύλος παραδίδει στον Σατανά εκείνον που πόρνευσε στην Κόρινθο και παραγγέλλει γράφοντας προς τους Κορινθίους: «τῷ τοιούτῳ μηδὲ συνεσθίειν(:με τέτοιον άνθρωπο δεν πρέπει ούτε να τρώτε μαζί του)» [Α΄Κορ.5,11]. Και δεν του απέδωσε οριστικά την αγάπη, έως ότου εκείνος, αφού απομακρύνθηκε από την πονηρή πράξη, έδειξε τη μετάνοια με έργα.

Προς τον πλεονέκτη επίσης που, όταν ευφόρησαν τα κτήματά του, δεν μεταδίδει στους απόρους αλλά διευρύνει τις αποθήκες, τι λέγει ο Κύριος στα ευαγγέλια; «Ἆφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ· ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;(:άμυαλε και ανόητε άνθρωπε, που στήριξες την ευτυχία σου μόνο στις απολαύσεις της κοιλιάς και νόμισες ότι η μακροζωία σου εξαρτιόταν από τα πλούτη σου και όχι από Εμένα˙ τη νύχτα αυτή, που εδώ και πολύ καιρό ονειρευόσουν ως νύχτα ευτυχίας και νόμιζες ότι θα άρχιζε από δω και πέρα η αναπαυτική και απολαυστική ζωή σου, οι φοβεροί δαίμονες απαιτούν να πάρουν την ψυχή σου. Σε λίγο θα πεθάνεις. Αυτά λοιπόν που ετοίμασες και αποθήκευσες σε ποιον θα ανήκουν και σε ποιους κληρονόμους θα περιέλθουν;)»[Λουκά 12,20]. Και για να μη νομίσει κανείς ότι η απόφαση αυτή είναι εναντίον ορισμένου ανθρώπου, προσθέτει: «Οὕτως ὁ θησαυρίζων ἑαυτῷ, καὶ μὴ εἰς Θεὸν πλουτῶν(:έτσι θα την πάθει και τέτοιο τέλος θα έχει εκείνος που θησαυρίζει για τον εαυτό του, για να απολαμβάνει εγωιστικά αυτός και μόνο τα αγαθά της γης, και δεν αποταμιεύει με τα έργα της αγάπης στον ουρανό θησαυρούς πνευματικούς. Μόνο σε αυτούς τους θησαυρούς ευαρεστείται ο Θεός)»[Λουκά 12,21].

Και όμως εκείνος ο πλούσιος δεν πλούτιζε από αδικία· διότι τι αδίκησε εκείνος, αν η χώρα του ευφόρησε; Αλλά όμως για το γεγονός ότι δεν χρησιμοποίησε καλώς την αφθονία που του προσφέρθηκε από τον Θεό, ούτε πλούτισε κατά Θεόν δια της μεταδόσεως, έγινε άξιος θανάτου χωρίς να κερδίσει τίποτε από τον πλούτο. Μερικοί όμως από μας έχουν στα σπίτια τους όχι μόνο τα δικαίως αποκτηθέντα, αλλά τα αρπάγματα από τους φτωχούς, αγαπώντας την πλεονεξία, τη δεύτερη κατά τον Παύλο ειδωλολατρία, πάσχοντας από φιλαργυρία, την αιτία όλων των κακών. Και όχι μόνο οι άρχοντές μας, αλλά και οι άνθρωποι της αγοράς· πραγματικά πόσα επιζήμια μηχανεύονται για τους πελάτες οι κάπηλοί μας και οι άλλοι έμποροι, που όταν μπορούν δεν χρησιμοποιούν σωστά, ούτε μέτρα, ούτε σταθμά;

Γι’ αυτά και τα παρόμοια παιδευόμαστε και θα παιδευτούμε ακόμη· διότι τη μεν διάλυση των προσβολών ποθούμε και ζητούμε, τα πταίσματα όμως για τα οποία παιδευόμαστε τα αυξάνουμε. Θέλετε να μάθετε πόσο κακό είναι η πλεονεξία; Θα το γνωρίσετε από την πληγή που μας ταλαιπωρεί τελευταία. Διότι ένα από τα στοιχεία του σώματος, το αίμα, αφού πλεονέκτησε, επιφέρει τον θάνατο, όπως βλέπετε σε όσους πεθαίνουν. Όπως λοιπόν η πλεονεξία στο σώμα διαφθείρει το σώμα, έτσι και η πλεονεξία στην ψυχή διαφθείρει και θανατώνει την ψυχή, εκδιώκοντας από αυτήν τη χάρη του Θεού που είναι θειότερη ζωή. Καθ προκαταλαμβάνει πάντοτε ο τέτοιος θάνατος της ψυχής τον από την εγκατάλειψη του Θεού προκαλούμενο στο σώμα θάνατο, επειδή και στην αρχή ο θάνατος εισήλθε στον κόσμο από την αμαρτία και την αθέτηση της θείας εντολής, δεν πέθανε όμως ο άνθρωπος αμέσως μετά την παράβαση, διότι ο Θεός του παρείχε καιρό μετανοίας.

Θα μπορούσε επίσης και όλους τους ανθρώπους να τους παραγάγει μαζί εκ μη όντων αφού και τους Αγγέλους, τους Αρχαγγέλους, τις Αρχές, τις Δυνάμεις, τις Εξουσίες, τις κυριότητες, τα Χερουβείμ, τα Σεραφείμ, τους υψίστους Θρόνους, ενόησε μόνο και το εννόημα πραγματοποιήθηκε αμέσως και παρήχθησαν όλοι μαζί. Θα μπορούσε λοιπόν σε μία ροπή καιρού να κατασκευάσει και το γένος όλων των ανθρώπων· και να τους απαλείψει πάλι από τη γη δια του θανάτου σε ένα συγκεκριμένο χρόνο, όπως έπραξε και κατά τον κατακλυσμό, αφού διεφύλαξε μόνο τον Νώε με τα παιδιά του για τη γένεση της δεύτερης γενεάς. Αλλά από φιλανθρωπία δεν το θέλησε.

Οικονόμησε τα πράγματα έτσι ώστε ο καθένας μας να βλέπει σε άλλον, μάλλον δε σε πολλούς άλλους συγγενείς κατά το αίμα ή μη συγγενείς, τον θάνατο που πρόκειται αναπόφευκτα να τον καταλάβει. Έτσι με τη θέα του οδηγούμαστε σε μετάνοια και σε μελέτη των μετά τον θάνατο. Επειδή όμως τώρα μας βλέπει να ζούμε εντελώς αμετανόητοι και να μη φροντίζουμε καθόλου για τα μέλλοντα, επιφέρει δικαίως σε όλους σχεδόν μαζί τον θάνατο, μη ανεχόμενος να ζούμε για κακό και για παράταση της αμαρτίας. Και αυτός είναι η τελευταία εδώ πληγή κατά των αμαρτανόντων, όπως διδαχτήκαμε από τις αιγυπτιακές πληγές.

Είναι λοιπόν δυνατό να καταλάβω και από τον τρόπο αυτής της δικαίας τιμωρίας πόσο αμαρτήσαμε στον Θεό. Όταν παιδεύει ο άνθρωπος, είναι δυνατό και χωρίς εύλογη αιτία και εξαιτίας μικρής αμαρτίας ο φταίχτης να υποστεί μεγάλη τιμωρία λόγω της ακρισίας ή της σκληρότητας του τιμωρού· η υψίστη όμως φιλανθρωπία δεν είναι δυνατό να κινηθεί προς τόσο μεγάλο θυμό και προς τόσο ευρεία επαγωγή θανατηφόρων πληγών, αν δεν διαπράξουμε μεγάλες αμαρτίες και αν αμαρτάνοντας, δεν μένουμε αμετανόητοι.

Ας αντιληφθούμε λοιπόν, αδελφοί, και από αυτό το πλήθος και το μέγεθος των αμαρτημάτων μας, ας επιστραφεί ο καθένας από τα σαρκικά του φρονήματα και ας στραφεί προς τον Κύριο. Ας μετανοήσουμε από ψυχή, ας απομακρυνθούμε από την πονηρή συνήθεια και την εφάμαρτη γνώμη, για να σταματήσουμε τη θεία οργή και να τη μετατρέψουμε σε έλεος. Ας γιατρέψουμε την κακία μας, για να μην καταστραφούμε από την κακία. Ας μιμηθούμε όχι όσους διεφθάρησαν στον κατακλυσμό, αλλά όσους διασώθηκαν στη Νινευί από τη μετάνοια. Εκείνοι, αν και δεν μπορούσαν τότε να αντιληφθούν τη θεία φιλανθρωπία από πολλά παραδείγματα, όμως ανεβόησαν συντόνως προς τον Θεό και αποστράφηκαν όλοι από τον πονηρό δρόμο τους και από τις άδικες πράξεις τους λέγοντας: «Τίς οἶδεν εἰ μετανοήσει ὁ Θεὸς καὶ ἀποστρέψει ἐξ ὀργῆς θυμοῦ αὐτοῦ καὶ οὐ μὴ ἀπολώμεθα;(:ποιος ξέρει μήπως αλλάξει απόφαση ο Θεός και απομακρύνει τον θυμό και την οργή Του και δεν καταστραφούμε;)»[Ιωνά 3,9]. Εμείς και από πολλούς άλλους μάθαμε και από εκείνους τους ίδιους ότι «εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ ἔργα αὐτῶν, ὅτι ἀπέστρεψαν ἀπὸ τῶν ὁδῶν αὐτῶν τῶν πονηρῶν, καὶ μετενόησεν ὁ Θεὸς ἐπὶ τῇ κακίᾳ, ᾗ ἐλάλησε τοῦ ποιῆσαι αὐτοῖς, καὶ οὐκ ἐποίησε(:είδε ο Θεός τα έργα τους και την ειλικρινή μετάνοιά τους, ότι δηλαδή πήραν την απόφαση και απομακρύνθηκαν από τους αμαρτωλούς δρόμους της ζωή τους, και άλλαξε ο Θεός απόφαση για την τιμωρία, την οποία είχε αναγγείλει ότι θα αποστείλει εναντίον τους, και δεν την πραγματοποίησε)»[Ιωνά 3,10].

Αλλά εκεί μεν αυτός που κήρυττε και απειλούσε ήταν ο Ιωνάς, που μάλιστα, το χειρότερο, ούτε καν προσείλκυε, ούτε υποσχόταν συμπάθεια· ήταν ο Ιωνάς που κατέβηκε από την Ιουδαία στην Ιόππη και από αυτήν την τρικυμία της θάλασσας, όπου, αφού καταπόθηκε από κήτος, εκδόθηκε σε τρεις μέρες προς τη Νινευί και κήρυττε. Πόσο περισσότερο λοιπόν από τον Ιωνά υπάρχει εδώ; Διότι ο ίδιος ο προαιώνιος Λόγος του Θεού, του Οποίου τύπος ήταν ο Ιωνάς, κατήλθε από τους ουρανούς, όπως εκείνος στην Ιόππη, Αυτός στη γη, και αφού παραδόθηκε στους πειρασμούς και στα πάθη, όπως εκείνος στα κύματα, κατήλθε δια του θανάτου στα κατώτατα σημεία της γης, αφού καταπόθηκε από τον άδη, όπως εκείνος από το κήτος· και αφού αναστήθηκε από εκεί σε τρεις ημέρες, επαγγέλθηκε ουράνια βασιλεία σε όσους μετανοούσαν και αποσαφήνισε και κήρυξε σε όλους τα έργα της μετανοίας, που επειδή εμείς τα αθετούμε και δικαίως παραδιδόμαστε στον χαλεπό θάνατο.

Είναι λοιπόν φοβερό πράγμα ο θάνατος, είτε επερχόμενος, είτε αναμενόμενος, αλλά είναι πολύ φοβερότερο το να μην επιστρέφουμε από τις αμαρτίες μας· διότι τούτο εδώ μεν αυξάνει την τιμωρία, και έπειτα από εδώ παραπέμπει στα ατελείωτα κολαστήρια, που είθε να μη λάβει κανείς μας πείρα αυτών. Αν δηλαδή τα εδώ δεινά φαίνονται αφόρητα, ενώ παρέρχονται και μόνο το σώμα εγγίζουν, τι είναι εκείνα, που μαζί με το σώμα τιμωρούν και την ψυχή και δεν παρουσιάζουν ποτέ προσδοκία απαλλαγής; Αλλά ας μετανοήσουμε εμείς, αδελφοί, και ας επιστρέψουμε δείχνοντας τη μετάνοια με έργα και λόγια, και ας προσπέσουμε στον Θεό με συντετριμμένη καρδιά, λέγοντας προς Αυτόν: «Κύριε, να μη μας ελέγξεις στον θυμό Σου, μήτε να μας παιδεύσεις στην οργή Σου»[βλ.Ψαλμ.37,1: «Κύριε, μὴ τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με, μηδὲ τῇ ὀργῇ σου παιδεύσῃς με»], «αλλά μεταχειρίσου μας σύμφωνα με το έλεός σου και όχι όπως αξίζουμε· όπως δηλαδή είναι η μεγαλοσύνη Σου, έτσι και το έλεός Σου». Αυτός είναι κοντά σε εκείνους που την επικαλούνται, αν φωνάζουν όχι μόνο με τα στόματα, αλλά και με τη διάνοια, επιστρέφοντας προς αυτόν με τα έργα και τις ασχολίες τους.

Διότι: «ἐπιστρέψατε πρός με, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων, καὶ ἐπιστραφήσομαι πρὸς ὑμᾶς (:”επιστρέψτε μετανοώντας προς εμένα”, λέγει ο Κύριος των δυνάμεων, “και εγώ θα επιστρέψω με καλοσύνη και ευμένεια προς εσάς και δεν πρόκειται να θυμάμαι πλέον τις αμαρτίες σας”)»[Ζαχ.1,3], εάν εμείς πάντως ή αποφύγουμε αυτές ανεπιστρεπτί ή εξιλεώσουμε τον Θεό με την εξομολόγηση και τη μετάνοια με έργα που ισοσταθμίζουν τα παραπτώματά μας, εξευμενίζοντάς Τον απέναντι σε μας με την ενεργό ταπείνωση. Έτσι θα μπορέσουμε, με την ανοχή της φιλανθρωπίας του Θεού που αναπληρώνει τις ελλείψεις μας, να απαλλαγούμε τώρα μεν από αυτήν τη θεία οργή και από αυτόν τον πρόωρο και γενικό θάνατο και την πανωλεθρία που προκαλείται μέσω αυτού, σε δόξα του μόνου ζωοδότη Χριστού· στον Οποίο πρέπει δόξα, κράτος, τιμή και προσκύνηση μαζί με τον άναρχο Πατέρα Του και το ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στον αιώνα του αιώνος. Γένοιτο.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

· Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά Άπαντα τα έργα, Δέκα ομιλίες, ομιλία ΛΘ΄,πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1985, τόμος 10, σελίδες 490-509.

· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.