Η πανέμνοστη εορτή των Αγίων ΘεοφανείωνΒασίλειος Π. Καυκόπουλος, δημοσιογράφος – λογοτέχνης – πρωτοψάλτης

Πανέμνοστη γιορτή τα Άγια Θεοφάνεια κι εμείς, ατυχείς υλικοί ποσαπαίρνηδες;

-Χρόνος – Αιωνιότητα – Θεός

Πολύ ευχάριστη, απ’ όποια οπτική κι αν την εξετάσουμε (καλύτερα να την βιώσουμε), η μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων μάς δίνει κάποια ιδιαίτερα μηνύματα, τα οποία επιθυμώ, Φίλες και Φίλοι μου να κοινωνήσω μαζύ σας. Κυρίως, μας υπενθυμίζει την αξία –την διάσταση θά ‘λεγα, καλύτερα- τής αιωνιότητος! Ακριβώς, διότι η Βάπτιση τού Κυρίου Ιησού μάς εισάγει στον κόσμο τής αιώνιας απαρχής και για τούτο στον κόσμο και τον …ά-χρονο και ατελεύτητο χρόνο τής λύτρωσης και τής αιώνιας σωτηρίας!

Φίλες και Φίλοι, ο χρόνος, είτε τον πάρουμε σαν κάτι αυτόνομο, είτε σαν την τέταρτη διάσταση τού χώρου ή τού κόσμου, είναι συνυφασμένος με την κίνηση και με την αλλαγή. Η αιωνιότητα είναι το απόλυτο, άρα το αναλλοίωτο και το ακίνητο. Είναι, δήλα δη, ό, τι βρίσκεται πέρ’ από κάθε κίνηση και κάθε αλλαγή. Ο χρόνος μπορεί κάλλιστα να’ ναι μονάχα «κάτι». Η αιωνιότητα δεν μπορεί να’ ναι μονάχα «κάτι». Αν υπάρχει, είναι το παν ή, σωστότερα, το καθεστώς τού παντός. Αν, όμως, η αιωνιότητα είναι το καθεστώς τού παντός, αυτό δεν σημαίνει διόλου ότι στον χρόνο δεν απομένει παρά να’ ναι το καθεστώς τού μηδενός.

Ο Αριστοτέλης, που αγαπούσε τούς ορισμούς, αρκέσθηκε να μάς πει για τον χρόνο όσα τού ήταν χρήσιμα για να ορίσει την έννοιά του (Φυσικής Ακροάσεως Δ’). Ο Πλωτίνος κινούμενος σε άλλη βάση και αποκρούοντας τον Αριστοτέλη, μπαίνει σ’ έναν μαθηματικό – αριθμητικό συλλογισμό περί τού χρόνου. Ο Πλάτων, στον Τίμαιο, προσπαθεί να μάς δείξει ότι ο ουρανός, ο φυσικός κόσμος, είναι θεμελιωμένος επάνω σε αριθμητικές σχέσεις. Και ο ιερός Αυγουστίνος, στο δωδέκατο βιβλίου τού έργου του Η Πολιτεία τού Θεού, επαινεί τον Πλάτωνα γι’ αυτό και συμφωνώντας με την άποψη ότι οι αριθμοί έχουν υπόσταση αντικειμενική, επικαλείται δύο ρήσεις από την Παλαιά Διαθήκη και μιαν από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Στη Σοφία Σολομώντος, υπάρχει η φράση: «αλλά πάντα μέτρω και αριθμώ και σταθμώ διέταξας». Ο δε Ησαΐας, λέει: «ο εκφέρων κατ’ αριθμόν τον κόσμον αυτού». Αλλά και ο Κύριός μας, καθησυχάζοντας τούς Αποστόλους, λέει: «υμών δε και αι τρίχες τής κεφαλής πάσαι ηριθμημέναι εισί».

eorti8eofaneiwn

Επομένως, Φίλες και Φίλοι, με βάση τα παραπάνω, ο άνθρωπος δεν μπορεί σε καμμιά περίπτωση να’ ναι μηδέν, πολλώ μάλλον ο κόσμος ολόκληρος, το σύμπαν δήλα δη. Συνεπώς, πώς μπορεί να’ ναι μηδέν τα πάντα και να πλανάται ο άνθρωπος που θεωρεί υπαρκτό τον κόσμο, χωρίς να’ ναι μηδέν και ο ίδιος που πλανάται; Αλλά πώς μπορεί να πλανάται το μηδέν; Πλανώμαι, άρα υπάρχω. Τη ρήση τού Ντεκάρτ «σκέπτομαι, άρα υπάρχω», μπορούμε να την διατυπώσουμε και με την παραλλαγή αυτή.

Τα Άγια Θεοφάνεια, είναι βέβαιο, μάς εισάγουν σε μια λυτρωτική αιωνιότητα. Όπου ο χρόνος εμπεριέχει μια λυτρωτική δυναμική, υπό την έννοια των πνευματικών ευκαιριών που μάς παρέχει! Έχομε, επομένως, μια διατακτική, που είναι στο χέρι μας, που είμαστε ελεύθεροι να την «εξαργυρώσουμε» και να εισπράξουμε μια πνευματική ανταπόδοση και ευεργεσία, τής οποίας το αποτέλεσμα θα είναι η όποια στάση μας σε σχέση με την αιωνιότητα. Πιο συγκεκριμένα: Ή θα αντικρύζωμε το Φως ή θα το φοβόμαστε και θα το αποφεύγωμε! Και δεν είναι φιλοσοφικές κουβέντες αυτά. Κάθε άλλο…

Η εικόνα των Αγίων Θεοφανείων Δέσποινα Ιωάννου-Βασιλείου

Τα Άγια Θεοφάνεια είναι μία από τις μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης. Εορτάζεται το γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου στα Ιορδάνια νάματα και ταυτόχρονα φανερώνεται η Τριαδική Θεότητα στον κόσμο.

Η σπουδαιότητα της εορτής φαίνεται από τις ιστορικές μαρτυρίες που αναφέρουν ότι μετά το Πάσχα, η εορτή των Θεοφανίων είναι η αρχαιότερη χριστιανική εορτή.

Το γεγονός της Βαπτίσεως έχει τεράστια θεολογική σημασία. Ο αγιογράφος κατάφερε να αποτυπώσει με τα χρώματα αυτό το πλούσιο σε νοήματα γεγονός.

Ο Χριστός βρίσκεται μεταξύ ψηλών βράχων, που σμίγουν και σχηματίζουν «κλεισούραν». Τα νερά, που δεν είναι αγιασμένα, μας θυμίζουν την εικόνα του θανάτου – κατακλυσμού. Ο συμβολισμός των βράχων της εικόνας της γεννήσεως συνεχίζεται στην εικόνα των Θεοφανίων και καταλήγει στην εικόνα της καθόδου του Χριστού στον Άδη. Η εικόνα της βαπτίσεως παρουσιάζει τον Ιησού να εισέρχεται στα νερά, στον υγρό τάφο. Ο Άδης έχει την μορφή ενός σκοτεινού σπηλαίου, που περιέχει όλο το σώμα του Κυρίου, δείχνοντας την προκάθοδο Του στον Άδη, για να διαλύσει το δυνατό του κόσμου τούτου. Όπως αναφέρει και ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ο Ιησούς «Καταβάς ἐν ὕδασιν ἔδησε τόν ἰσχυρόν».

Η κάθοδος του Χριστού στα Ιορδάνια νερά σημαίνει τον καθαγιασμό του υγρού στοιχείου, που είναι η βάση της ζωής σε ολόκληρη τη δημιουργία και κατ’ επέκταση τον καθαγιασμό ολόκληρης της κτίσεως, η οποία εξαιτίας της ανθρώπινης αμαρτίας «οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν» (Ρωμ. η΄ 22).

Ο Χριστός στέκεται στη μέση του Ιορδάνη γυμνός ή με άσπρο ρούχο στη μέση του. Το σώμα του σαν να είναι σκαλισμένο στο ξύλο με διάφορα σχήματα γραμμένα ζωηρά κι όχι σαρκώδες. Είναι ντυμένος με την Αδαμική γυμνότητα κι έτσι αποδίδει στην ανθρωπότητα το ένδοξο παραδεισιακό ένδυμά της. Με το δεξί ή και με τα δύο του χέρια ευλογεί τα νερά και τα ετοιμάζει να γίνουν τα νερά της βαπτίσεως, τα οποία αγιάζει με την δική του κατάδυση. Ο Χριστός δεν είχε ανάγκη εξαγνισμού, γιατί ήταν προαιωνίως αγνός. Πήρε το βάπτισμα του Ιωάννη από ταπεινοφροσύνη και σεβασμό στην ανθρώπινη παράδοση. Βαπτιζόμενος ο Κύριος δεν αγιάστηκε από το νερό αλλά αγίασε το νερό και μαζί με αυτό ολόκληρη την κτίση.

Το ένα του πόδι προβάλλει μπροστά, για να δείξει την υπέρτατη πρωτοβουλία του, να βαπτιστεί από το Ιωάννη και να βγει στην δημόσια δράση. Η μαρτυρία του Ιωάννη για τον Χριστό ότι είναι «ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἀμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ιωάν. α΄ 29), στάθηκε καθοριστική. Σε μερικές εικόνες της βαπτίσεως ο Χριστός εικονίζεται να πατά πάνω σε μια πλάκα, στην οποία από κάτω βρίσκονται καταπλακωμένα φίδια, τα οποία ξεπροβάλλουν το κεφάλι τους θέλοντας να γλυτώσουν. Η παράσταση αυτή είναι παρμένη από το βιβλίο των Ψαλμών και εδράζεται στο στίχο «σὺ ἐκρατέωσας ἐν τῇ δυνάμει σου τὴν θάλασσαν σὺ συνέτριψας τὰς κεφαλὰς τῶν δρακόντων ἐπὶ τοῦ ὕδατος.» (Ψαλμ. ογ΄ 13).

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος Τα θαύματα δεν γίνονται για τους πιστούς αλλά για τους απίστους

«Τότε παραγίνεται ο Ιησούς από της Γαλιλαίας εις τον Ιορδάνην προς τον Ιωάννην του βαπτισθήναι υπ’ αυτού».

1. Έρχεται ο Δεσπότης μαζί με τους δούλους, ο δικαστής μαζί με τους υποδίκους, για να βαπτισθεί. Μη ταραχθείς όμως· μεταξύ των ταπεινών αυτών διαλάμπει το υψηλό μεγαλείο του. Καταδέχθηκε να κυοφορηθεί σε παρθενικά σπλάγχνα επί τόσο χρόνο και να γεννηθεί απ’ αυτά μαζί με τη δική μας ανθρώπινη φύση, να ραπιστεί, να σταυρωθεί, να πάθει όλα όσα έπαθε. Γιατί θαυμάζεις, λοιπόν, επειδή καταδέχθηκε και να βαπτισθεί και να έλθει μαζί με τους άλλους προς τον δούλο του; Το εκπληκτικό ήταν εκείνο· να θελήσει να γίνει άνθρωπος, ενώ είναι Θεός· όλα τα άλλα ακολουθούν σύμφωνα με τη λογική. Γι’ αυτό ακριβώς και ο Ιωάννης απ’ την αρχή έλεγε εκείνα που είπε, ότι δεν είναι άξιος να λύσει τον ιμάντα του υποδήματος και όλα τα άλλα, ότι είναι, λόγου χάριν, κριτής και αποδίδει στον καθένα κατά την αξία του, και ότι θα δώσει πλουσίως το Πνεύμα σε όλους. Αυτά, ώστε, όταν τον δεις να έρχεται στο βάπτισμα, να μη σου περάσει καμμία ταπεινή υποψία. Γι’ αυτό και όταν ήταν κοντά, του προβάλλει προσκόμματα με τους λόγους• «Εγώ έχω ανάγκη να βαπτισθώ από σένα και συ έρχεσαι σ’ εμένα;». Επειδή επρόκειτο περί βαπτίσματος μετανοίας και προέτρεπε σε κατηγορία αμαρτημάτων, για να μη νομίσει κανείς, ότι και αυτός έρχεται στον Ιορδάνη με αυτήν τη διάθεση, κάνει σ’ αυτό μία διόρθωση εκ των προτέρων με το να τον καλέσει Αμνό και λυτρωτή από όλη την αμαρτία του κόσμου. Γιατί βεβαίως αυτός που μπορεί να σηκώσει τα αμαρτήματα όλου του ανθρωπίνου γένους, είναι πολύ περισσότερο αναμάρτητος αυτός ο ίδιος. Γι’ αυτό δεν είπε· Ιδού ο αναμάρτητος, αλλά το σπουδαιότερο· «Ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Έτσι μαζί με αυτό να δεχθείς και εκείνο και αφού το δεχθείς να διαπιστώσεις ότι έρχεται στο βάπτισμα, για να πραγματοποιήσει κάποιαν άλλη οικονομία. Γι’ αυτό και όταν ήλθε του έλεγε· «Εγώ έχω ανάγκη να βαπτισθώ από σένα και συ έρχεσαι σ’ εμένα;». Δεν του είπε· Και συ ζητείς να βαπτισθείς από εμένα; Γιατί και αυτό φοβήθηκε να το πει. Και τί λέει; «Και συ έρχεσαι σ’ εμένα;». Και τί έκανε λοιπόν ο Χριστός; Ό,τι έκανε αργότερα στον Πέτρο, αυτό έκανε και τότε. Γιατί και εκείνος τον εμπόδιζε να του πλύνει τα πόδια. Όταν όμως άκουσε «Αυτό που κάνω τώρα εσύ δεν το καταλαβαίνεις, θα το καταλάβεις δε μετά»· και ακόμη· «Δεν έχεις θέση μαζί μου»· άφησε αμέσως την αντίσταση και μεταστράφηκε στο αντίθετο. Και ο Ιωάννης πάλιν όταν άκουσε, «Ας τ’ αφήσουμε τώρα αυτά, γιατί πρέπει να εκπληρώσουμε κι οι δυό μας, ό,τι προβλέπουν οι εντολές του Θεού», υπάκουσε αμέσως. Διότι δεν ήσαν απεριόριστα φιλόνεικοι αλλά από αγάπη φρόντιζαν να υπακούουν στον Κύριο.

Τα Άγια Θεοφάνεια, μια γιορτή πέρα από τα σύμβολαΑθανάσιος Στογιαννίδης, Επίκουρος Καθηγητής Σχολικής Παιδαγωγικής και Διδακτικής Μεθοδολογίας του Μαθήματος των Θρησκευτικών – Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ

Ο εορτασμός των Αγίων Θεοφανείων κατέχει αναμφισβήτητα μία σπουδαία θέση στη ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Και τούτο διότι στο λατρευτικό τυπικό της εορτής αποτυπώνονται με πολύ εκφραστικό τρόπο οι προοπτικές και οι ορίζοντες που εγκαινιάζονται για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη με τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο: « Σήμερον τὰ ἄνω τοῖς κάτω συνεορτάζει, καὶ τὰ κάτω τοῖς ἄνω συνομιλεῖ […]Σήμερον ὁ Δεσπότης πρὸς τὸ βάπτισμα ἐπείγεται, ἵνα ἀναβιβάσῃ πρὸς ὕψος τὸ ἀνθρώπινον.».[1] Πρόκειται κατ’ ουσίαν για τη δυνατότητα να γευτεί κάθε άνθρωπος τη χάρη και τη δόξα του Θεού· τη δυνατότητα να γεμίσει ο άνθρωπος τη ζωή του με τη ζωή του Θεού,

Κατά τη Βάπτιση του Χριστού αποκαλύπτεται η Αγία Τριάδα: ο Υιός ο οποίος έχει λάβει πλήρως την ανθρώπινη φύση, ο Πατήρ από τον οποίον ακούμε μονάχα τη φωνή του, και το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού. Αυτό τελικά που αποκαλύπτεται δεν είναι μόνο το «ποιος είναι ο Θεός», αλλά κυρίως το «τι πράττει ο Θεός για χάρη του ανθρώπου». Και αυτό το οποίο πράττει είναι να γίνει άνθρωπος, έτσι ώστε ο άνθρωπος να γίνει Θεός.[2] Αυτό έχει απίστευτα μεγάλη σημασία για όλη την ανθρωπότητα: ο άνθρωπος δεν είναι πλέον μόνος (άλλωστε το όνομα «Εμμανουήλ» που αποδίδεται στον Χριστό σημαίνει «ο Θεός είναι μαζί μας»). Ο άνθρωπος έχει τον Θεό μαζί του.


Η θρησκευτική εμπειρία στον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν είναι μία σχέση, βάσει της οποίας ο άνθρωπος επιδιώκει να εξασφαλίσει είτε μία θέση στην παραδείσια μεταθανάτια ζωή είτε απλώς να καθησυχάσει τη συνείδησή του σε θέματα ηθικής. Η θρησκευτική εμπειρία δεν είναι απλώς αναφορά σ’ ένα υπερφυσικό ον, απέναντι στο οποίο η ανθρωπότητα οφείλει να πιστεύει επειδή μόνο και μόνο υπερβαίνει τις δικές δυνάμεις. Το θρησκευτικό γεγονός στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν συνίσταται μόνο στη σύναψη σχέσεων με μία υπερφυσική δύναμη, προκειμένου να απαντηθούν ερωτήματα αναπάντητα· μήτε και μόνο στην οικοδόμηση μίας δεξαμενής νοήματος για την ανθρώπινη ζωή· είναι κάτι πολύ περισσότερο· το θρησκευτικό γεγονός δημιουργεί στον άνθρωπο νέες προοπτικές ύπαρξης και συνάντησης. Για τον λόγο αυτό επισημαίνουν ορισμένοι ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι θρησκεία αλλά εκκλησία.

Άγιος Λουκάς Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως & Κριμαίας Λόγος στην Κυριακή των Φώτων

Το Ευαγγελικό ανάγνωσμα των Θεοφανίων περιέχει έναν λόγο του Χριστού μεγάλης σπουδαιότητας. Σ’ αυτόν τώρα θέλω λίγο να στρέψω την προσοχή σας.



Του μεγάλου αυτού γεγονότος της Θεοφάνειας του Κυρίου προηγείται κήρυγμα στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού, του Ιωάννου του Προδρόμου του Κυρίου, του μείζονος μεταξύ των ανθρώπων που γέννησαν ποτέ οι γυναίκες. Το φλογερό του κήρυγμα της μετανοίας για το οποίο προετοιμαζόταν είκοσι ολόκληρα χρόνια στην έρημο της Ιουδαίας τραβούσε προς αυτόν μεγάλο πλήθος ανθρώπων. Ο πύρινος λόγος του κηρύγματός του έκαιγε τις καρδιές των ανθρώπων τους οποίους βάπτιζε στα νερά του Ιορδάνη καθαρίζοντας τις αμαρτίες τους. Την μεγάλη εκείνη ημέρα με πολλή έκπληξη παρατήρησε ότι μεταξύ των άλλων που έρχονται για να βαπτιστούν βρίσκεται και Εκείνος τον οποίον μέχρι τότε δεν είχε γνωρίσει αλλά περί του οποίου του είχε αποκαλυφθεί ότι θα βαπτίζει με το Πνεύμα το Άγιο. Και αφού έπεσε στα πόδια του, του είπε με δέος: «εγώ χρείαν έχω υπό Σου βαπτισθήναι, και συ έρχη προς με;» (Μτ. 3, 14).

Εμείς, που ήδη είμαστε βαπτισμένοι εν Πνεύματι Αγίω και πυρί, δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε γιατί ο αναμάρτητος Υιός του Θεού πήγε στο δούλο του τον Ιωάννη και ζήτησε να βαπτιστεί από αυτόν με το βάπτισμα της μετανοίας για να Του αφε­θούν οι αμαρτίες του, τις οποίες δεν είχε, αν ο ίδιος ο Χριστός δεν μας το έλεγε απαντώντας στην ερώτηση του Προδρόμου το εξής: «άφες άρτι· ούτω γαρ πρέπον εστίν ημίν πληρώσαι πάσαν δικαιοσύνην» (Μτ. 3, 15).

Ω, Κύριε μας! Σε προσκυνούμε εσένα και τον Πρόδρομο Σου και Σε ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας για το ότι μας έμαθες να σεβόμαστε και να τιμάμε «πάσαν δικαιοσύνην» και να μισούμε την οποιαδήποτε αδικία, διότι εκείνη προέρχεται από τον διάβολο. Κάθε δικαιοσύνη, ακόμα και η πιο ασήμαντη δίκαιη πράξη, είναι ευλογημένη από τον Θεό. Έλαβες το βάπτισμα από τον Ιωάννη στον Ιορδάνη ποταμό για την άφεση αμαρτιών διότι ήθελες να εκπληρώσεις ό,τι προβλέπει το σχέδιο του Θεού. Η κατάδυση στα νερά του Ιορδάνη αποτελούσε σφράγισμα της μετανοίας γι’ αυτούς που έρχονταν να βαπτιστούν. Διότι για την ολόκαρδη μετάνοια, αυτός που δεχόταν το βάπτισμα του Ιωάννη, λάμβανε από τον Θεό την άφεση των αμαρτιών του.

Το βάπτισμα όμως αυτό δεν ανακαίνιζε τον άνθρωπο και δεν ήταν γι’ αυτόν μία δεύτερη γέννηση, όπως αυτό γίνεται στο μεγάλο μυστήριο του βαπτίσματος, με το άγιο Πνεύμα, με το οποίο βαπτιζόμαστε εμείς οι χριστιανοί. Ήταν λοιπόν δίκαιο το βάπτισμα του Ιωάννου. Δεν μίλησε όμως μόνο γι’ αυτήν την δικαιοσύνη,  ο Σωτήρας μας στον Ιωάννη για να τον καθησυχάσει και να λύσει την απορία του, αλλά για την πάσα δικαιοσύνη, δηλ. το σχέδιο του Θεού. Με τον θείο λόγο του αγίασε και ευλόγησε την κάθε αλήθεια και συνεπώς κατέκρινε την οποιαδήποτε αδικία.

Θεοφάνεια. Κάθοδος Αγίου ΠνεύματοςΗ χρονική «στιγμή» της θεοφάνειαςΓεώργιος Πατρώνος, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοφάνεια. Κάθοδος Αγίου Πνεύματος

       Οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος τοποθετούν «χρονικά» την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος αμέσως μετά την έξοδο του Ιησού από τα νερά του Ιορδάνη και σε άμεση σχέση με τη βάπτιση. Ο Λουκάς διαφοροποιείται κάπως στο σημείο αυτό και τοποθετεί το «ανεωχθήναι τον ουρανόν και καταβήναι το Πνεύμα το Άγιον… επ’ αυτόν» (Λουκ. 3,21-22) «λίγο αργότερα» και μετά το πέρας της βάπτισης. Βέβαια δεν φαίνεται να το θεωρεί σαν ξεχωριστό γεγονός, όπως ισχυρίζονται πολλοί, για να τονισθεί δήθεν κάποια διάρκεια μεταξύ βαπτίσματος και «χρίσματος». Μας λέει συγκεκριμένα, ότι ο Ιησούς αμέσως μετά τη βάπτιση, ή και κατά τη βάπτιση άρχισε να προσεύχεται, και τότε ακριβώς συνέβη η «κάθοδος» του Πνεύματος (Λουκ. 3,21). Κατά τον Λουκά, επομένως, έχουμε το μεγάλο αποκαλυπτικό γεγονός και την πρώτη θεοφάνεια της Καινής Διαθήκης αμέσως μετά τη βάπτιση και σε σχέση πάντοτε με τη βάπτιση και μάλιστα σε ώρα «προσευχής». Τότε έρχεται και η ουράνια επιβεβαίωση, ότι «ούτος έστιν ο υιός ο αγαπητός» (Ματθ. 3,17· Μάρκ. 1.11· Λουκ. 3,22) και «ο υιός του Θεού» (Ιωάν. 1,34).



      Η εκδοχή για κάποια «διάκριση» των γεγονότων στον Λουκά, θεωρείται ως η πιθανότερη στους περισσότερους μελετητές, ιδιαίτερα σ’ εκείνους που πιστεύουν ότι το συγκεκριμένο γεγονός της θεοφάνειας πρέπει να έγινε αντιληπτό μόνο από τους δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας αυτής, τον Ιησού και τον Ιωάννη, και όχι από όλον τον παρευρισκόμενο την ώρα εκείνη λαό. Το ότι και ο Βαπτιστής αντελή­φθη το γεγονός αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Το μαρτυρεί ο ίδιος προσωπικά και μας το βεβαιώνει και το Δ΄ Ευαγγέλιο: «Και εμαρτύρησεν Ιωάννης λέγων· ότι τεθέαμαι το Πνεύμα καταβαίνον ως περιστεράν εξ ουρανού, και έμεινεν επ’ αυτόν» (Ιωαν. 1,32). Βέβαια, σχετικά με το αν είδε ο παρευρισκόμενος λαός όλα αυτά τα συμβαίνοντα θαυμαστά γεγονότα ή αν έμειναν εντελώς αμέτοχοι οι πιο πολλοί, οι απόψεις πολλών σύγχρονων ερμηνευτών διίστανται.

      Η αρχαία, όμως, ερμηνευτική παράδοση, καθώς και η αντίστοιχη εκκλησιαστική και λειτουργική εικονογραφία, δέχονται το γεγονός της θεοφάνειας αυτής να συμβαίνει τη στιγμή της βάπτισης και όχι μετά, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Και μάλιστα να γίνεται αντιληπτό από όλους τους παρόντες και από το λαό τον ίδιο. Η υπογράμμιση από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, ότι ο Ιησούς με τα γεγονότα της ζωής του ήρθε «ίνα φανερωθή τω Ισραήλ» (Ιωάν. 1,31), δίνει μια σαφή εκκλησιολογική διάσταση στο γεγονός της βάπτισης και της «καθόδου» του Αγίου Πνεύματος. Η μεσσιανική ιδιότητα του Ιησού είναι φυσικό να μας οδηγήσει προς την κατεύθυνση της διεύρυνσης, καθ’ όσον προς το λαό αυτό ο Κύριος θα απευθύνει σε λίγο το κήρυγμά του και το σωτηριολογικό του έργο. Δεν είναι, επομένως, γεγονότα που συντελούνται «κεκλεισμένων των θυρών».

Θεοφάνεια (+Ι. Μ. Φουντούλη)

Την 6η  Ιανουαρίου εορτάζει η Εκκλησία μας την μεγάλη δεσποτική εορτή των «Θεοφανείων» ή «Επιφανείων» ή «τα άγια Φώτα». Τα προεόρτιά της αρχίζουν την επομένη της πρωτοχρονιάς, την 2α  Ιανουαρίου. Μέσα στην προπαρασκευαστική αυτή περίοδο ευρίσκεται και η «Κυριακή προ των φώτων». Και αυτή εντάσσεται μέσα στην προεόρτιο λειτουργική ετοιμασία. Στα αναγνώσματα της θείας λειτουργίας της Κυριακής αυτής ακούμε την «Αρχή του Ευαγγελίου Ιησού Χριστού, Υιού του Θεού» από τον πρόλογο του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου, που αφηγείται την εμφάνιση του Προδρόμου στην έρημο του Ιορδάνη, το κήρυγμά του και την προφητεία του περί του Χριστού. Ο Ιωάννης εβάπτισεν «εν ύδατι», ο «ισχυρότερός» του όμως, που έρχεται «οπίσω» του, θα βαπτίσει τον λαό «εν Πνεύματι αγίω» (Μάρκ. 1, 1-8).



Στην τετραήμερο προεόρτιο περίοδο, από της 2ας μέχρι της 5ης Ιανουαρίου στοιβάζονται οι κανόνες, τα τριώδια και τα άλλα προεόρτια ιερά άσματα. Εχομε και εδώ την «Μεγάλη Εβδομάδα» των Φώτων, όπως την είδαμε και στα Χριστούγεννα, με την διαφορά ότι ο χρόνος της προπαρασκευής εδώ είναι μικρότερος, λόγω της παρατάσεως των μεθεόρτων των Χριστουγέννων μέχρι της 31ης Δεκεμβρίου και της εορτής της Περιτομής του Χριστού της 1ης Ιανουαρίου. Και πάλι η επίδραση των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδος είναι έκδηλη, λόγω ακριβώς της προσπάθειας παραλληλισμού της εορτής των Θεοφανείων προς το Πάσχα. Και πάλι η προπαρασκευή κορυφώνεται την παραμονή με την λαμπρά ακολουθία των μεγάλων ωρών και του μεγάλου εσπερινού της εορτής.

Τα μεθέορτα εξάλλου παρατείνονται επί οκτώ ημέρες μετά την εορτή, με τρεις ημέρες ιδιαιτέρως εξαιρούμενες, την επομένη των Θεοφανείων με την εορτή της Συνάξεως του Προδρόμου και Βαπτιστού του Χριστού, 7η Ιανουαρίου, την «Κυριακή μετά τα Φώτα», και την τελευταία ημέρα της εορτής, την απόδοση της 14ης  Ιανουαρίου, κατά την οποία ψάλλεται και πάλι ολόκληρη η ακολουθία της εορτής.

Η Διακήρυξη του ουρανού Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Αεράκης

«Και φωνή εγένετο εκ των ουρανών· Συ ει ο υιός μου ο Αγαπητός, εν σοι ευδόκησα»

(Μαρκ. 1, 11)

Λιτότητα εκφράσεως

Μεγάλο γεγονός με λίγες λέξεις. Το Ευαγγέλιο, που διαβάζεται κατά την τελετή του Αγιασμού των Θεοφανείων, είναι από τα μικρότερα σε έκταση. Μόλις τρεις στίχοι είναι. Και όμως μέσα σ’ αυτούς τους ελάχιστους στίχους κρύβεται όλο το Θεοφανικό μυστήριο. Λιτότητα χαρακτηρίζει τους Ιερούς Ευαγγελιστές στην περιγραφή των μεγάλων γεγονότων της ζωής του Χριστού.

Είναι και η λιτότητα μία απόδειξη της αλήθειας των υπερφυσικών γεγονότων. Αν όσα περιγράφουν οι Ευαγγελιστές για το πρόσωπο του Ιησού Χριστού δεν ήσαν αδιάψευστα γεγονότα, αλλ’ ήσαν αποκυήματα της φαντασίας, θα προσπαθούσαν να τα στολίσουν με εντυπωσιακές περιγραφές, με κτυπητά επίθετα και με λογοτεχνικά περιδέραια. Αλλά τα γεγονότα της Αγίας Γραφής είναι πραγματικά. Γι’ αυτό με λιτότητα ύφους παριστάνεται η φυσικότητά τους.

Λίγες λέξεις: «Και εβαπτίσθη υπό Ιωάννου εις τον Ιορδάνην». Η λιτότητα και η συντομία της περιγραφής δεν φανερώνει μόνο την αλήθεια των γεγονότων. Φανερώνει και τη λάμψη του γεγονότος. Ακούσατε ποτέ να διαφημίζεται η ανατολή του ηλίου ή η λάμψη του ηλίου; Ο ήλιος δεν χρειάζεται διαφήμιση. Αρκούν τρεις λέξεις: «Ανέτειλε ο ήλιος» – «Ο ήλιος λάμπει»! Η λάμψη του είναι το πιο διαφημιστικό κήρυγμά του. Όταν λάμπουν τα έργα, τί έχουν να προσθέσουν τα πλουμιστά λόγια; Το ίδιο και στον Ιορδάνη. Λάμπει το πιο υπέροχο γεγονός. Είναι το έργο της Θεοφανείας.



Κάθε μία από τις λέξεις του Ευαγγελικού κειμένου είναι και μία παράσταση στο Θεοφανικό σκηνικό. Έναν από τους τρεις στίχους αναφέρω, για να δήτε ότι κάθε λέξη του είναι μία ανεπανάληπτη παρουσίαση στο σκηνικό αυτό: «Και ευθέως αναβαίνων από του ύδατος είδε αχιζομένους τους ουρανούς και το Πνεύμα ως περιστεράν καταβαίνον επ’ αυτόν» (Μάρκ. 1,10).

«Ευθέως». Παριστάνεται η αναμαρτησία του Ιησού Χριστού.

«Σχιζομένους τους ουρανούς». Άνοιξαν τα ουράνια. Αποκαλυπτικό το υπερθέαμα. Μοναδικό σε μεγαλείο!

«Και το Πνεύμα ως περιστεράν». Η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη μορφή του αθώου πτηνού.

Βάπτιση – αποκάλυψη

Με ποιά μάτια βλέπουμε το γεγονός των Θεοφανείων; Με υλικά ή πνευματικά; Αν διαθέτουμε μόνο σωματικά μάτια, θα παρακολουθήσουμε μία απλή βάπτιση. Ένας ανάμεσα στους τόσους που προσέρχονταν στον Ιορδάνη, βαπτίσθηκε από τον Ιωάννη. Αν όμως διαθέτουμε πνευματική όραση, αν η ψυχή μας βλέπει πέρα από τα αισθητά, τότε θα διαπιστώσουμε ότι η βάπτιση του Ιησού κρύβει μυστήριο πολύμορφο και πολυδιάστατο.

Είναι βάπτιση – ταπείνωσης. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο Θεός. Όπως καταδέχθηκε να περιβληθεί την ανθρώπινη φύση, έτσι καταδέχθηκε να περιβληθεί και τα Ιορδάνεια νάματα. Όπως ντύθηκε το ένδυμα της ανθρώπινης φύσεως, έτσι εκδύθηκε τα υλικά του ενδύματα και βαπτίσθηκε. Είναι «ο εν Ιορδάνη υπό Ιωάννου βαπισθήναι καταδεξάμενος…». Εκείνος που δέχθηκε να γεννηθεί από άνθρωπο, την Παρθένο Μαρία, ο ίδιος δέχθηκε να βαπτισθεί από άνθρωπο, τον Παρθένο Ιωάννη. Η βάπτιση είναι μία ακόμη υπαγωγή του Ιησού στις συνθήκες της ανθρώπινης καταστάσεως. Το θείο ντύνεται τις ανθρώπινες συνθήκες, για να ντυθεί το ανθρώπινο τις θεϊκές συνθήκες.

Η βάπτιση του Ιησού και η σημασία της Το βάπτισμα Ιωάννου «εν ύδατι»

Μετά την προσέγγιση του γεγονότος της γνωριμίας και συνάντησης Ιησού και Ιωάννη είναι ανάγκη για μια ευρύτερη διερεύνηση και της βάπτισης του Ιησού από τον Βαπτιστή. Το βάπτισμα του Ιωάννη μπορεί να Θεωρηθεί ως ένα βάπτισμα μετανοίας, για την ουσιαστική ένταξη κάποιου στον πιστό λαό του Θεού, τον αληθινό Ισραήλ. Με το βάπτισμα πραγματοποιόταν ένα είδος κάθαρσης για την πραγματική ενσωμάτωση στην κοινότητα των αληθινών «τέκνων Αβραάμ» (Ματθ. 3,9· 7ωάν. 8,33 εξ. Ρωμ. 4,12). Γι’ αυτό και η πρόσκληση προς μετάνοια πριν από τη βάπτιση απευθυνόταν από τον Ιωάννη όχι μόνο προς τους αμαρτωλούς ή τους προσήλυτους στην ιουδαϊκή κοινότητα και πίστη, αλλά και προς όλους εκείνους που επιθυμούσαν ν’ ανήκουν στους προσδοκώντες τη Βασιλεία του Θεού. Επρόκειτο για ένα βάπτισμα μοναδικό, που δεν το συναντούμε στο ιουδαϊκό τελετουργικό τυπικό, και που ετελείτο αποκλειστικά και μόνο από τον Ιωάννη στα νερά του πόταμου Ιορδάνη και στην περιοχή της έρημου, όπου και το κήρυγμα μετανοίας. «Ονομάζεται «βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών» (Μάρκ. 1,4).

Το βάπτισμα αυτό προϋποθέτει, ασφαλώς, την εξομολόγηση των αμαρτιών και την οριστική απόφαση για ουσιαστική μεταστροφή, όχι μόνο στην καθημερινή πράξη αλλά και στην καθόλου στάση έναντι των μεγάλων προβλημάτων της ζωής (βλ. Ματθ. 3,6 εξ.). Το βάπτισμα ύδατος του Ιωάννη είχε και θεωρητικό, συμβολικό χαρακτήρα. Συμβόλιζε την ηθική καθαρότητα και αγνότητα του ανθρώπου. Στη θεολογική δε γλώσσα εθεωρείτο αναγκαίο και για την προπαρασκευή του ανθρώπου εν όψει του εσχατολογικού βαπτίσματος. Το επικείμενο μεσσιανικό βάπτισμα «εν πνεύματι και πυρί» της νέας εποχής, έρχεται ως συνέχεια και προϋποθέτει πάντοτε το βάπτισμα ύδατος του Ιωάννη (Ματ. 3,11- Πράξ. 1,5• 11,16).

Η σημασία της βάπτισης του Ιησού

Εις τα Άγια Φώτα (Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου)

Πάλιν ο Ιησούς μου, και πάλι μυστήριο. Μυστήριο δε που δεν είναι ούτε ψεύτικο ούτε άπρεπες, ούτε προέρχεται από την ειδωλολατρική πλάνη και τη μέθη (διότι εγώ έτσι αποκαλώ τα της λατρείας τους και νομίζω ότι αυτό κάνει και κάθε λογικός άνθρωπος), αλλά είναι μυστήριο και θείο και υψηλό και δημιουργεί λαμπρότητα. Διότι η αγία ημέρα των Φώτων, στην οποίαν έχουμε φθάσει και την οποίαν έχουμε αξιωθεί να εορτάσουμε σήμερα, έχει μεν ως αρχή το βάπτισμα του Χριστού μου, του αληθινού φωτός «το οποίο φωτίζει κάθε άνθρωπο ο οποίος έρχεται στον κόσμον», πραγματοποιεί δε τον καθαρισμό μου και βοηθεί το φως που έχουμε λάβει από τον Θεό κατά τη δημιουργία και το έχουμε κάνει να σκοτεινιάσει και να αδυνατίσει.



Ακούστε λοιπόν τη φωνή του Θεού, η οποία σ’ εμένα μεν, τον οπαδό και τον εξηγητή των τέτοιων πραγμάτων, ακούγεται πολύ δυνατά, μακάρι δε να ακουσθεί και σε σας: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου» και γι’ αυτό το λόγο «πλησιάστε τον και πάρετε φως, και τα πρόσωπά σας δεν θα σκιασθούν από ντροπή», επειδή έχουν την σφραγίδα του αληθινού φωτός. Να, ευκαιρία αναγεννήσεως· ας γίνουμε ουράνιοι. Να, καιρός αναδημιουργίας· ας ξαναβρούμε τον πρώτο Αδάμ. Να μην μείνουμε εκείνο που είμαστε, αλλά να γίνουμε εκείνο που κάποτε είμαστε. «Το φως φωτίζει μέσα στο σκοτάδι με την παρούσα ζωή και τη σάρκα. Και το καταδιώκει μεν, αλλά δεν κατορθώνει να το εξουδετερώσει το σκοτάδι, η εχθρική δηλαδή δύναμη, η οποία επιτίθεται μεν από θρασύτητα σ’ εκείνον που μοιάζει στον Αδάμ, αλλά πέφτει επάνω στο Θεό και νικιέται, για να ρίχνουμε από πάνω μας το σκοτάδι και να πλησιάζουμε στο φως και να γινόμαστε τέλειο φως, παιδιά τελείου φωτός. Βλέπετε την ωραιότητα της ημέρας; Βλέπετε τη δύναμη του μυστηρίου; Δεν έχετε υψωθεί από τη γη; Δεν ανεβήκατε πιο πάνω, βοηθούμενοι από τη δική μου φωνή και τους λόγους μου; Θα τοποθετηθείτε δε ακόμη υψηλότερα όταν θα βοηθήσει ο Λόγος το δικό μου λόγο. […]

Ιωάννης ο Βαπτιστής και Πρόδρομος του Κυρίου Γεώργιος Πατρώνος, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

1. Σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Βαπτιστή

Οι Ευαγγελιστές Μάρκος και Ιωάννης, εκφραστές δύο διαφορετικών παραδόσεων, της συνοπτικής και της ιωάννειας, προτάσσουν στα Ευαγγέλια και τις διηγήσεις τους για την ιστορία της ζωής και της δημόσιας δράσης του Ιησού, τη συνάντησή του με τον Ιωάννη τον Βαπτιστή (Μάρκ. 1,2-6· Ιωάν. 1,19-23). Αλλά και οι άλλοι δύο Ευαγγελιστές, Ματθαίος και Λουκάς, αναφέρονται με έμφαση στο πρόσωπο του Ιωάννη του Βαπτιστή και τον τοποθετούν ως γέφυρα για τη μετάβαση από την παιδική ηλικία του Ιησού στη δημόσια δράση του, ύστερα από τη γνωστή συνάντηση των δύο ανδρών και την πραγματοποίηση της βάπτισης στα νερά του Ιορδάνη (Ματθ. 3,1-6· Λουκ. 3,1-6).

Είναι ενδεικτικό, επίσης, ότι για την κατανόηση του προσώπου του Ιωάννη και τη σημασία του ρόλου του στην όλη υπόθεση της προπαρασκευής για την έλευση του Μεσσία Χριστού, οι τέσσερις Ευαγγελιστές αναφέρουν πολλά στοιχεία όχι μόνο για τη συνάντηση Ιησού και Ιωάννη, αλλά και για τη θαυμαστή γέννηση του δευτέρου, τον ασκητικό τρόπο ζωής του, το μεσσιανικό κήρυγμά του, το μαρτυρικό θάνατο και την εν γένει προσωπικότητά του. Ο Ιωάννης ήταν, πράγματι, μια ηγετική φυσιογνωμία με τεράστια πνευματική απήχηση στους ανθρώπους της εποχής του.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς μας ομιλεί, ακόμη, για την «προκαθορισμένη» μορφή της αποστολής του Ιωάννη «εκ κοιλίας μητρός» και για τα χρόνια της προετοιμασίας και προπαρασκευής του προς επίτευξη αυτού του σκοπού, όπως αναδειχθεί ένας αληθινός «πρόδρομος» του Χριστού. Γι’ αυτόν είχε προαναγγείλει ο Άγγελος πριν τη γέννησή του, ότι «έσται μέγας ενώπιον του Κυρίου» (Λουκ. 1,15). Ο ίδιος δε, όπως υπονοείται στα κείμενα, από μικρό παιδί είχε οδηγηθεί «εν ταις ερήμοις» και εκεί με την πάροδο του χρόνου «ηύξανε και εκραταιούτο πνεύματι» (Λουκ. 1,80). Στην έρημο ο Ιωάννης έμεινε «έως ημέρας αναδείξεως αυτού προς τον Ισραήλ» (Λουκ. 1,80) και μετά εξήλθε ως «προφήτης Υψίστου» στην περιοχή του Ιορδάνη, με σκοπό να κηρύξει μετάνοια και «ετοιμάσαι οδούς Κυρίου» (Λουκ. 1,76). Θαυμάσια, επομένως, γεγονότα συνόδευσαν τον Ιωάννη από την πρώτη στιγμή της σύλληψης και γέννησής του ως την τελευταία του μαρτυρικού θανάτου του, όπως θα δούμε και πιο κάτω.

Η μητέρα του Ιωάννη, η Ελισάβετ, που ήταν και συγγενής της Παρθένου Μαρίας, όπως είδαμε στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου αυτού, «συνείληφεν υιόν εν γήρει αυτής» κατά θαυμαστό τρόπο (Λουκ. 1,36). Κατά τη συνάντηση δε εκείνη των δύο εγκύων γυναικών, όπως γράφει το κείμενο, «εσκίρτησεν εν αγαλλιάσει το βρέφος εν τη κοιλία αυτής» και η Ελισάβετ «επλήσθη Πνεύματος αγίου» και απεκάλυψε μετά τον ασπασμό, ότι η Μαρία θα γίνει με την κύηση και γέννηση «η μήτηρ του Κυρίου» (Λουκ. 1,4344). Από την άλλη πλευρά ο πατέρας του Ιωάννη, ο Ζαχαρίας, ιερέας του Ναού την περίοδο εκείνη, βεβαιώνεται ύστερα από οραματική εμπειρία, ότι η γέννηση του υιού του θα πραγματοποιηθεί κάτω από θαυμαστές συνθήκες και «χειρ Κυρίου» θα τον συνοδεύει συνεχώς για να φέρει σε πέρας την υψηλή αποστολή του. Το όνομα δε Ιωάννης που θα πάρει, και η όλη μετέπειτα ζωή του θα είναι μια αληθινή μαρτυρία αυτής ακριβώς της θαυμαστής κλήσης του (Λουκ. 1, 60 εξ.).

Τα Άγια Θεοφάνεια 5 Ιανουαρίου 2018

Ο Χριστός, όταν ήταν περίπου τριάντα χρονών, πριν βγει στη δημόσια ζωή Του και θέλοντας να εκπληρώσει όλες τις εντολές του Μωσαϊκού Νόμου (που Αυτός βέβαια είχε δώσει στους ανθρώπους), πήγε στον Ιορδάνη ποταμό να βαπτισθεί.

Εκεί βρισκόταν ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής, που τον είχε στείλει ο Θεός να κηρύττει: «Μετανοείτε, γιατί πλησίασε η Βασιλεία των Ουρανών» και εννοούσε πλησίασε ο καιρός να ΄ρθει ο Χριστός, που έφερνε έναν καινούριο τρόπο ζωής και υποσχόταν την αιωνιότητα σε όποιον Τον ακολουθούσε.

Σ’ αυτόν λοιπόν ήρθε ο Χριστός από τη Γαλιλαία για να βαπτισθεί. Όχι γιατί είχε αμαρτίες, αφού ήταν αναμάρτητος, αλλά για να τηρήσει σε όλα τον Νόμο του Θεού και να δώσει παράδειγμα σε μας. Κυρίως όμως μας παρέδωσε το νέο, πνευματικό βάπτισμα, που μας γεννάει πολίτες στη Βασιλεία του Θεού, καθαρούς από κάθε αμαρτία, και πρωτίστως από το προπατορικό αμάρτημα – είναι η αληθινή μας γέννηση (γι’ αυτό οι χριστιανοί εκτός από τα γενέθλια τους θα έπρεπε να γιορτάζουν και την ημέρα της Βάπτισής τους).

Όταν ήρθε ο Χριστός στον Ιορδάνη ποταμό, ο Άγιος Ιωάννης Τον εμπόδιζε κι έλεγε: «Εγώ έχω ανάγκη να βαπτισθώ από Σένα κι Εσύ έρχεσαι σε μένα;» Ο Ιησούς επέμενε πως έτσι πρέπει να γίνει, για να εκτελεστεί κάθε εντολή. Τότε ο Ιωάννης υποχώρησε και δεν Του έφερε αντίρρηση. Όταν ο Ιησούς βαπτίσθηκε, ανέβηκε αμέσως  από το νερό, ενώ τα νερά του Ιορδάνη στράφηκαν προς τα πίσω και άνοιξαν οι Ουρανοί. Ο Ιωάννης μαρτυρεί ότι είδε το Άγιο Πνεύμα του Θεού να κατεβαίνει σαν περιστέρι και να έρχεται πάνω στον Ιησού και ακούστηκε φωνή από τους ουρανούς που έλεγε: «Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός, στον οποίο ευαρεστούμαι».

Έτσι έχουμε εδώ τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας, δηλαδή Θεοφάνεια: Τη φωνή του Θεού – Πατέρα που ακούγεται, τον Υιό – Θεάνθρωπο Χριστό στον ποταμό και το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού. Τη γιορτή αυτή τη λέμε και Φώτα όπως και το βάπτισμα το λέμε και φώτισμα.


Τα παλιά χρόνια, όταν βαπτίζονταν κυρίως σε μεγάλη ηλικία, πολλοί κατηχούμενοι βαπτίζονταν κατά τη γιορτή αυτή (όπως και σε κάποιες άλλες μεγάλες γιορτές, Πάσχα και Πεντηκοστή, γίνονταν ομαδικές βαπτίσεις). Από το νερό που αγιαζόταν πρώτα, προκειμένου να γίνουν οι βαπτίσεις, συνήθιζαν να παίρνουν οι πιστοί για ευλογία, για να πιουν ή να ραντίσουν τα σπίτια, τα κτήματα και τα ζώα τους. Έτσι επικράτησε να γίνεται ο Μέγας Αγιασμός ανήμερα αλλά για πρακτικούς λόγους και την παραμονή της γιορτής (που είναι ακριβώς ο ίδιος Αγιασμός). Η νηστεία της παραμονής δεν είναι για τον Αγιασμό, αλλά για τη μεγάλη δεσποτική γιορτή των Θεοφανείων, αφού δεν προηγείται καμιά άλλη νηστήσιμη μέρα, λόγω της κατάλυσης του εορταστικού Δωδεκαημέρου.

Από τότε έμεινε και η συνήθεια να παίρνουμε Αγιασμό, να ραντίζουμε παντού και να πίνουμε (τον Μέγα Αγιασμό τον πίνουμε μετά τη Θεία Κοινωνία και πριν πάρουμε Αντίδωρο). Καλά είναι να μη φυλάγουμε στα σπίτια, αλλά όποτε χρειαστεί να απευθυνόμαστε στους ιερείς που κρατούν στους ναούς. Ο Μέγας Αγιασμός είναι ένα συνεχές θαύμα μέσα στην Εκκλησία, αφού αυτό το αγιασμένο νερό δεν παθαίνει τίποτα ολόκληρο τον χρόνο ή και τον επόμενο, τον μεθεπόμενο κ.ο.κ.

Μπορείς να δεις την τελετή του Αγιασμού των υδάτων από τον Πατριάρχη. Γϊνεται κάθε χρόνο στην Κωνσταντινούπολη, στον Κεράτιο κόλπο, με μεγάλη επισημότητα. Ο Πατριάρχης ψάλλει το απολυτίκιο των Θεοφανείων και μετά ρίχνει τον Σταυρό στα νερά. Πολλοί κολυμβητές προσπαθούν να πιάσουν τον Σταυρό και στη συνέχεια να πάρουν την ευχή του Πατριάρχη.


Ο Αγιασμός των υδάτων γίνεται σε κάθε ενορία με τη δύναμη του Σταυρού, ώστε να αγιασθεί όλη η φύση των υδάτων, οι θάλασσες, οι λίμνες, τα ποτάμια και να καθαρισθούν από κάθε δαιμονική ενέργεια.

Τα Θεοφάνεια ή Φώτα τα γιορτάζουμε στις 6 Ιανουαρίου – και για εννέα συνεχείς ημέρες – ενώ την επομένη, στις 7 Ιανουαρίου, γιορτάζουμε τη «Σύναξη του Αγίου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου», δηλαδή του προσώπου που έπαιξε τον κύριο ρόλο στη Βάπτιση του Κυρίου.